Qədim yunan filosofu, Məntiq elminin yaradıcısı Aristotel yazırdı: “ Təbiətdəki naməlumlar içərisində ən çox naməlum olanı məhz zamandır”. Zaman haqqındakı fikirlərdən birini də qeyd etmək istərdim. V əsrdə yaşamış mömin Avqustin (teoloq) demişdir: “ Nə qədər ki, məndən zaman haqqında soruşmamışdılar, mənə elə gəlirdi ki,onun haqqında hər şeyi bilirəm. Amma məndən zaman haqqında danışmağımı xahiş etdikdə məlum oldu ki,mən zaman haqqında heç nə bilmirəm”. Bəli Aristotel ve Avqustinin dediklərindən məlum olur ki, zaman naməlumdur və biz zaman haqqında hələ heç nə bilmirik. Belə fikirlər çoxdur. Müdriklərin demək olar ki, hamısı zamana dair öz fikirlərini bildirmişlər. Bu fikirlərdə də zamanın konkret nə olduğu bilinmir. Yəni, zamanın izahını verə bilmirlər.
Məmim zaman haqqında öz fəlsəfi görüşlərim isə belədir: “ Zaman insanın öz daxilindədir.Yəni, zamanın izahı insanda gizlənib. Əgər mən yaşayıramasa və zamanda mənimlə birlikdə dövr edirsə deməli zaman elə mənim özüməm”.
Mən düşüncəmdə zaman iki cürdür:
1.Ümumi zaman- dünya yaranandan bəri qarşısıalınmaz və dayandırılmaz şəkildə dövr edən zaman
2. İnsanın şəxsi zamanı-insanın dünyaya gəldiyi və həyatının sonunadək keçirdiyi dövr. əsas birinci ümumi zaman
Burada əsas ikinci ümumi zamandır. Çünki birincini doğuran, yaradan şəxsi zamandır. Onların cəmi ümumi zamanı yaradır.
Bəzən zaman tarix anlayışı ilə qarışdırılır və hətta bəzəndə eyni bir məna kəsb etdiklərini düşünürlər. Əslində isə bu yanlış fikirdir. Zamanı ( şəxsi zamanı) dəyişdirmək olur. Yəni inanın zamanı öz əlindədir. Amma tarixi dəyişdirmək isə heç bir zaman mümkün deyil.
Zaman yaşadığımız dünyadır. Zaman həyatdır. Keçirdiyimiz aylar, günlər, saatlar, dəqiqələrdir. Sevgi, məhəbbət həmçinində nifrətdir. Dostluq və düşmənlik, xoşbəxtlik və bədbəxtlikdir. Zaman sevinc,şadlıq hem de qüssə,qəmdir. Yaşam göstəricimizdir. Insanın dünyaya gəlməsi ölümü məhz zaman çərçivəsində baş verir. Deməli zaman insan həyatıdır.
Bəzi insanlar elə hesab edirlər ki, fotolar, videolar və müəyyən-müəyyən şeylər zamanı saxlaya bilər. Əslində bu düşüncə də yanlışdır. İstər foto çəkiləndə , istər sə də baxılanda zaman (ümumi zaman) öz axarında olur. Dəyişən heç bir şey yoxdur. Sadəcə biz özümüz-özümüzə təsəlli veririk. Yəni, insan öz şəxsi zamanını dəyişdirə bilsə də ümumi zamanı dəyişdirə bilməz.
Qeyd: zamanı bəzən vaxt, dövr, saat kimi sözlərə sinonim kimi işlədilir. Bizim bəhs etdiyimiz zaman isə fəlsəfi anlamdadır.
Zaman hələdə mənası bir o qədər de dərk oluna bilinməyən anlam. Dunyamızın və hayatımızın əsas hissəsi. Amma nədənsə biz bunu dərk etmirik . Birdə görürük , artıq zaman öz işini görüb. Birde gorursen ki, artıq qocalmısan, ahıllasmısan. Oysa ki, sene ele gelirki hele de eyni zamandasan. Geri donub baxirsan. Usaqligin gozunun qabagina gelir ve ele bilirsen ki, bu hadiseler dun bas verib. Biz zamanin qedrini bilmirik. Cunki zamanin ne oldugunu anlamiriq. Zamani sade bir varliq kimi anlayib, vaxt ve yaxud da saat terminleri ile eynilesdiririk. Əfsus ki, bu bizim en boyuk sehvlerimizden biridir. Beli zaman. Bizim besit sandigimiz bu varliq ozlerini dunyanin en yaxsilari olduqlarni deyen alimlerin bele izahinda cetinlik cekdikleri varliqdir. Tesevvur edin, artiq cox seyin nece yarandigin, nece idare olundugunu ve ne kimi ehemiyyet kesb etdiyini anlayan alimler hette allaha yarada qarsi cixib insan(insanin sureti menasinda) yaradanlar zamanin ne oldugunu izah ede bilmirler.
Məlum Blog 